“Bizi aldatan,bizden değildir!”
Şu anda hızlandırılmış mobil sayfa görüntülemektesiniz.İSLAM’DA TİCARET AHLAKIAllah Resûlü (s.a.s.) ihtiyaçlarını temin etmek içinzaman zaman Medine pazarına giderdi. Alışverişyapan insanları izler, onlarla sohbet ederdi. Yine birgün pazar yerinde dolaşırken bir buğday satıcısıdikkatini çekti. Kuru görünen buğday yığınına elinidaldırdı. Ancak çuvalın altı göründüğü gibi değildi.Parmakları ıslanan Peygamberimiz, satıcıya buıslaklığın sebebini sordu. Adam buğdaylarınyağmurdan ıslandığını söyledi. Bunun üzerine Resûl-iEkrem Efendimiz, “Öyleyse insanların görmeleriiçin ıslak olan kısmı üste koyman gerekmezmiydi?” buyurdu ve şöyle uyardı: “Bizi aldatan,bizden değildir!”1Dinimize göre, kişinin bir başkasına muhtaçolmadan hayatını sürdürmesi ve aile fertlerininnafakasını temin etmesi esastır. Bu maksatla helal vemeşru yoldan kazanç temin etmek, iş ve ticarethayatının içinde bulunmak övgüye lâyık bir durumdur.Allah rızasının, kul hakkının ve helal-haramhassasiyetinin gözetilmediği her türlü alışveriş isedinimizce yasaklanmıştır. Nitekim hutbemin başındaokuduğum ayetlerde Yüce Rabbimiz şöylebuyurmaktadır: “Ölçü ve tartıda hile yapanlarayazıklar olsun. Onlar, insanlardan bir şeyaldıklarında tam ölçüp tartarlar. Kendileribaşkalarına vermek için ölçtüklerinde ise eksiktartarlar...”2İnsanlığa huzurlu, dengeli ve hakkaniyetli birhayatın yol haritasını çizen İslam, alışveriş ve ticaretahlâkına dair de birtakım ilkeler koymuştur. Şüphesizticaret ahlâkının en önemli ilkesi kazancın helalolmasıdır. Müslüman, sadece dünya kârına değil, çokdaha önemli olan ahiret yatırımına ağırlık verir vekazancına haram bulaştırmamaya özen gösterir. YüceAllah’ın haram kıldığı şeyleri alıp satmaz. Helalolmayan yollardan servet edinmez. Haksız kazançtan,faizden, karaborsacılıktan, kamu malına el uzatmaktanve vergi kaçırmaktan uzak durur. Ötekini yok eden,rakibini ortadan kaldırmaya çalışan tekelci ve fırsatçıbir anlayışı asla kabul etmez. Bencilliği değil,diğerkâmlığı şiar edinir. Kardeşim de kazansınanlayışıyla hareket eder.Ticaret ahlâkının bir diğer ilkesi de doğruluk vedürüstlüktür. Alışverişte açık sözlü ve şeffaf olmak,yalan, hile ve aldatmadan kaçınmaktır. NitekimPeygamber Efendimiz (s.a.s), “Dürüst ve güvenilirtüccar, peygamberler, sıddıklar ve şehitlerleberaberdir.”3 buyurmuştur.Doğru sözlü ve güvenilir bir insan olmak, müminolmanın gereğidir. Mümin, helal kazanç uğruna terdökerken, attığı her adımda ibadet bilinci taşır. İşte bubilinçle hareket eden ecdadımız “Ahîlik” geleneğinioluşturmuş, çarşı pazarlarda hukuka riayet kadar,ahlâka da uygun davranılmasını temin etmiştir. Her birustayı, zanaatkârı ya da tüccarı, meslekî becerilerinyanı sıra güzel ahlâk ve maneviyatla da donatmıştır.Tarihte Müslüman tüccarların ticaret ahlâkındanetkilenerek İslam ile müşerref olan nice toplulukvardır.Peygamberimiz (s.a.s) “Bir Müslümanınkusurlu bir malı, kusurunu açıklamadan satmasıhelâl değildir.”4 buyurur. Zira malın kusurunugizlemek, insanların birbirine olan güvenini vealışverişin bereketini yok eder. Her ne kadar kısavadede kâr etmiş gibi görünse de aslında gerçeğigizleyen satıcının sonu hüsrandır. Bunun bilincindeolan bir mümin, kâr elde etmek için her yolu mubahgörmez; geçici dünya malına kalıcı ahiret saadetinideğişmez. Bir başkasının kaybı ve zararı üzerindenkazanç ve menfaat devşirmez. Aldatıcı reklamlarla,haksız rekabetlerle piyasayı bozmaya tevessül etmez.Ticari hayatımızda dikkat etmemiz gerekenönemli hususlardan biri de alışveriş meşgalesininAllah’a karşı kulluk görevlerimize engel olmamasıdır.Nitekim Yüce Rabbimiz şöyle buyurur: “Öyleadamlar vardır ki onları ne bir ticaret ne dealışveriş Allah’ı zikretmekten, namazı dosdoğrukılmaktan ve zekâtı vermekten alıkoyabilir.”5Ne hazindir ki, hayatımızda helal kazançduyarlılığının, kanaat, tevazu, dürüstlük ve insaf gibierdemlerin gün geçtikçe zayıfladığını görüyoruz. Hırsve tamah, servete ve mala olan düşkünlük, lüks veihtiyaç fazlası tüketim bir çığ gibi büyüyor.Geliniz hep birlikte bu gidişata dur demek içinhayatımızı gözden geçirelim. Kazancımızı doğruluk vesamimiyet üzerine inşa edelim. Helale, iyiye ve temizolana yatırım yapalım. Harama, kötülüğe ve sahteciliğegiden yolları kapatalım. Hak Teâlâ’nın rızası içinkazanan ve kazancını hayır yoluna harcayan müminlerolalım.1 Müslim, İman, 164; Darimî, Büyû', 10.2 Mutaffifîn, 83/1-3.3 Tirmizî, Büyû', 4.4İbn Mâce, Ticaret, 45.5 Nur, 24/37.Hazırlayan: Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü